Divan-ı Hümayun – Osmanlı Devleti

• Osmanlı Devleti’nde, devletin yönetim merkezi payitaht, yani baş şehir olmuştur.
• Yeniçeri Ağası, İstanbul Kadısı ve  İstanbul Şehr-i Emini (Belediye Başkanı) merkezi yönetimde görev almışlardır.
• Orhan Bey döneminde Divan-ı Hümayun kurulmuştur.
• Divan-ı Hümayun II. Mahmud döneminde kaldırılmış, yerine Nazırlıklar yani bakanlıklar kurulmuştur.

Divan-ı Hümayun Üyeleri

1. Vezir-i Azam
2. Vezirler
3. Kazaskerler
4. Defterdar
5. Nişancı
6. Reis-ül Küttab
7. Şeyh’ül İslam (Müftü)
8. Yeniçeri Ağası
9. Kaptan-ı Derya

1. Vezir-i Azam (Sadrazam)

• Padişahtan sonra en yetkili görevlidir.
• Sadrazam olabilmenin şartı Türkçe bilmek ve Müslüman olmaktır.
• Sadrazam Padişahın mührünü taşır ve devlet memurlarının atamasını yapardı.
• Hükümdar olmadığı zamanlarda Serdar-ı Ekrem unvanıyla orduyu yönetirdi.
• Fatih Sultan Mehmed döneminden sonra Divan’a başkanlık yapmıştır.
• 19. yüzyılda sadrazamlığa Paşa Kapısı ve Bab-ı Ali denmiştir.

2. Vezirler

• Sadrazamların yardımcılarıdırlar.
• Vezir olmak için beylerbeyi veya sancakbeyi gibi görevlerde bulunmaları gerekir.
• I. Murad döneminde vezir sayısı 3’e çıkarılmıştır.

3. Kazasker

• Eğitim ve Adalet işlerinden sorumludur.
• Askeri davalara kazasker bakar.
• Kazasker olmak için Türk ve Müslüman olmak ayrıca medrese eğitimi almış olmak gerekmektedir.

• Kazasker kadı ve müderrisleri atama ve görevden almakla yükümlüdür.
• Rumeli Kazaskeri, Anadolu Kazaskerinden daha kıdemlidir.

4. Defterdar

• Ekonomik işlerden sorumludur.
• Bütçeyi hazırlar.
• Kıdem olarak Rumeli Defterdarı Anadolu Defterdarından önde gelir.

5. Nişancı

• Nişancı hükümdarın yazışmalarını yapmak ve fermanlara tuğrasını çekmekle yükümlüdür.
• Nişancı kalemiye sınıfındandır.
• Devlete ait olan yerleri ve fethedilen toprakları Tahrir Defteri‘ne yazmakla yükümlüdür.
• Nişancı devletin bütün kanunlarını iyi bilmek zorundadır. Çünkü örf-i hukukun yazılmasından sorumludur.

6. Reis’ül-Küttab

• 17. yüzyıldan itibaren Divan-ı Hümayun üyeleri arasına katılmıştır.
• 19. yüzyıldan itibaren “Dışişleri Bakanlığı” görevini üstlenmiştir.
• Reis’ül Küttaplar ilk defa 1453 İstanbul’un fethi sonrası oluşturulmuştur.
• Reis’ül Küttaplar daha önce Nişancıların emrinde çalışır ve yurt dışı ile yapılan yazışmaları kaleme alırlardı.

7. Şeyhülislam

• İslam hukukunu resmi olarak yorumlarlardı.
• Halifelik Osmanlı Devleti’ne geçtikten sonra etkinlikleri artmıştır.
• Devlet işlerinin İslam Dinine uygunluğunu kontrol ederdi.
• İlmiye sınıfında yer alır.
• Verdiği kararlara fetva adı verilir.

8. Yeniçeri Ağası

• İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.
• Divanda görüşü alınır ve Divanda alınan kararları yeniçerilere bildirirdi.

9. Kaptan-ı Derya

• Donanmanın başkomutanıdır.
• Kanuni Sultan Süleyman döneminde Divan-ı Hümayun üyeleri arasında yer almaya başlamıştır.